aycicegi

8 / 18

alınması üzerinde etkili olmayıp, bitki bünyesine alındıktan sonra da bitki bünyesinde özellikle bitkinin gelişmesini ve verimi etkileyen enzim aktivitelerinde de görülmektedir.
2.7 Besin Maddelerinin Alınımı
Ayçiçeği ekiminden sonra toprak sıcaklığına toprakta rutubete ve toprak bünyesine(tekstüre) bağlı olarak 8-12 gün arasında toprak yüzeyine çıkış(çimlenme) olur.Ayçiçeğinde ilk
çimlenme olayı başladıktan sonra toprak yüzeyine henüz çıkış yapmadan bitkinin beslenmesi için önce kök kısmı oluşur.Ayçiçeği bitkisinin gelişme dönemine paralel olarak ana
ve yan köklerin oluşumu tablo-4 de verilmiştir.
Tablo-4.Ayçiçeğinde gelişme dönemine göre kök oluşumu
Gelişme Dönemi Ana Kök Derinliği Yan Kök Derinliği (cm)
Çıkıştan 7 gün sonra 32 18
Çıkıştan 12 gün sonra 77 62
Çiçeklenmede 140 120
Olgunlaşmada 145 125
Ana kök sistemi bazı durumlarda birkaç metre derine inse bile bitkinin beslenmesini sağlayan köklerin büyük çoğunluğu toprak yüzeyine yakın(15-70cm) kısımlarda meydana
gelir.kök sistemi iyi gelişen ayçiçeği topraktaki sudan ve toprakta su içinde yarayışlı formda olan besin elementlerinden(gübreden) kolaylıkla yararlanır, ürün miktarı ve % yağ
miktarı yüksek olur.Topraktaki yarayışlı su miktarının danedeki(kabuksuz) % yağ oranına etkisi Tablo-5 de verilmiştir.
Tablo-5.Toprak rutubetinin kabuksuz danenin % yağ oranına etkisi
Toprak Suyu (Tarla kapasitesinin % si) 15 25 35 50 55
Kabuksuz danede yağ oranı (%) 55,3 57,7 65,0 66,1 66,2
Ayçiçeği ilk çıkıştan sonraki bir ay içinde ihtiyacı olduğu toplam suyun %25 kadarını yüksek su ihtiyacı çiçeklenmeden önceki 10-14 gün içinde olup dane dolum
döneminde fazla miktarda suya ihtiyacı vardır.Suya ihtiyacı olduğu dönemlerde su içinde bulunan besin elementleri de bitki tarafından alınmaktadır.Ayçiçeği bitkisinin gelişme
dönemlerine göre azot(N), fosfor(P 2O 5) ve potasyum(K 2O) alınım oranları Tablo-6 da verilmiştir.Tabloda verilmeyen besin elementlerinden magnezyum %90 kadarı, bor ve
çinkonun tamamına yakını çiçeklenme döneminden 2-3 hafta öncesine kadar alınmış olur.
Tablo-6.Ayçiçeğinde kuru madde oluşumu ve besin maddesi alınımı
Gelişme Dönemi Kuru
Madde %
Toplam alınan Azot (N) Besin maddesi % si
Fosfor (P2O5) Potasyum (K2O)
Çıkıştan baş oluşuma 37 60 42 56
Çiçeklenme sonu 69 92 54 88
Dane dolum sonu 75 100 71 90
Olgunlaşma-hasat 100 100 100 100
3. Ayçiçeğinde gübreleme
Ayçiçeği tarımında kullanılacak gübre miktarını ve çeşidini en başta bir dekardan alınacak ürün miktarı, toprak özellikleri, bölgenin yağış durumu, sulama yapılıp yapılmaması ve
gelişme dönemi uzunluğu(erkenci-orta-geççi çeşit) nedenle bir dekardan yüksek ürün alınmak isteniyorsa 4-5 yılda bir toprak analizi yaptırmak gerekir.
3.1 Bitki Besini olarak Azot ve Azotlu Gübreler
Ayçiçeği yetiştirilen topraklarda bitkinin alabileceği formda azot miktarı yetersiz ise bitki cılız yapılı, boğumlar gevrek yapılı olur.Yaprak sayısında azalma meydana gelir, normal
yaprak iriliğine göre daha küçük yapraklar oluşur.Yaprakların normal yeşil rengi yerine açık yeşil renkli yapraklar meydana gelir.Azot noksanlığı belirtileri önce bitkinin dip
kısmındaki ilk çıkan yapraklarda başlar ve daha sonra bitkinin üst kısmına doğru ilerler.Çok ileri safhada azot noksanlığında alt yapraklarda zamansız kuruma görülür.Çiçek
tablasında daneler tam dolmaz ve boş kalır, bu ise ürün azalmasına neden olur.
Bazı üreticiler tek yanlı olarak sadece azotlu gübre kullanarak gübreleme yaptıklarında ilk dönemlerde bitkide hızlı bir gelişme görürler, yapraklar iri ve koyu yeşil renkli olur,
yaprak yapısı kaba dokulu durum yüksek ürün alınacağını göstermez.Verimin azalmasının yanında danedeki % yağ oranında da azalma meydana gelir.Sulama
yapılmayan yörelerde sadece azotlu gübre kullanılarak yapılan yetiştiricilikte veya yağışın yeterli olmaması durumunda fazla azotlu gübre kullanılması durumunda toprakta
yetersiz miktarda bulunan su normale oranla daha kısa zamanda bitki tarafından tüketileceği için ayçiçeği tablaları küçük oluşur ve tablalarda meydana gelen danelerin içi boş
olur ve ürün miktarında çok düşüş görülür.
Bitki besini olarak tüm bitkilerde olduğu gibi ayçiçeği de azotu topraktan amonyum(NH4)+ ve Nitrat (NO3)- halinde alır.Nitrat halinde azotun fazla yağışlarla özellikle çok hafif
yapılı topraklardan yıkanacağı bilindiğinden ilk gübre uygulamalarında azotun amonyum formunda verilmesi nedenle taban gübrelemede kullanılan kompoze
gübrelerdeki azotun tamamına yakını amonyum formunda ve ayçiçeği tarımında toprak analizine göre uygun düşmüşse kullanılan DAP gübresindeki azotun formu da amonyum